کنش جمعی، توسعۀ اجتماعات محلی و نقش آن‌ها در کاهش فقر شهری مورد شناسی: نعمت آباد تهران

همزمان با تغییر در تعریف و تفسیر فقر، سیاست­ها و روش­های مقابله با آن نیز متحول شده و از توجه به نظریات کلاسیک رشد اقتصادی به تمرکز بر روی درگیر­کردن اجتماعات محلی در فرآیند برنامه­ریزی، پیاده­سازی و مبارزه با فقر تغییر رویه داده­اند، که متأسفانه این چرخش در برنامه­های کاهش و مبارزه با فقر شهری در کشورمان کمتر مورد توجه قرار­گرفته­است. پژوهش حاضر ابتدا سعی نموده­است چارچوبی نظری برای تحلیل رابطۀ بین برنامه­ریزی توسعه اجتماعات محلی و تلاش­های کاهش فقر در سطح شهرها پی­ریزی نماید که در­این­راستا از مفاهیم کنش جمعی، سرمایۀ اجتماعی- محلیو تجلی­گاه توسعۀ اجتماعات محلی، کمک گرفته­است. متغیرهای تحقیق نیز از این سه حوزه مستخرج شده که نشان دهندۀ ظرفیت توسعۀ اجتماع محلی در برخورد با فقر است. ازروش­هایتوصیفی (اسنادی)برایدستیابیبهادبیاتتئوریک موضوعوپیمایشیبا تکمیلپرسشنامه­هایموردیومصاحبه­هایعمیق در دو محله میانه­ای­ها و زنجانی­های نعمت­آباد واقع در جنوب شهر تهران (که از آن‌ها به عنوان منطقه فقیرنشین یاد می­شود) در این تحقیق استفاده شده­است. نتایج حاصله نشان می­دهد که شش عامل میزان ترس از منفعت بیشتر دیگران در کارگروهی، میزان صرف زمان در فعالیت­های محیطی محله، میزان تمایل به تجمیع، فعالیت­های اقتصادی زنان، ترس از مشارکت کمتر دیگران در کارگروهی و در­نهایت میزان ارتباط با ارگان­های دولتی راجع به مسائل محله، به ترتیب مهمترین فاکتورهای متمایز­کنندۀ دو محله در توسعه اجتماع محلی محسوب می­شود.همچنین اگرچه در متغیرهای زمینه­ای از قبیل سن، سواد و حتی زبان و قومیّت بین دو محلۀ میانه­ای­ها و زنجانی­ها تفاوتی وجود ندارد، لیکن میانه­ای­ها ظرفیت اجتماعی بهتری برای کنش جمعی داشته که این کنش جمعی منجر به تحول اقتصادی و خروج از تلۀ فضایی فقر شده و جهش اقتصادی مناسبی را برای این محله در قیاس با محلات پیرامون به بارآورده­است. در­مجموع می­توان استنتاج نمود که این رویکرد با توجه به ویژگی­های اساسی­اش از جمله، مقتدرسازی و توانمند­سازی ساکنان محلی، هدایت تصمیم گیری­ها و تصمیم­سازی­ها به پایین­ترین سطح جغرافیایی و تکیه بر یادگیری اجتماعی می­تواند راهبرد مناسبی برای مبارزه با فقر شهری و حتی سایر حوزه­ها باشد.